Ustawa o Ochronie Sygnalistów

Nowa ustawa o ochronie sygnalistów weszła w życie 25 września 2024 r. Wprowadza ona obowiązki dla firm i instytucji dotyczące ochrony osób, które zgłaszają naruszenia prawa w miejscu pracy. Dowiedz się, kto to jest sygnalista, jakie obowiązki mają pracodawcy i jak działa ochrona sygnalistów.

Kim jest sygnalista?

Sygnalistą może być każda osoba fizyczna związana z miejscem pracy, która zgłasza naruszenia prawa. Przykłady sygnalistów to:

pracownicy firmy,
współpracownicy na umowach cywilnoprawnych (np. B2B),
stażyści, wolontariusze, praktykanci,
wspólnicy, akcjonariusze, członkowie zarządu.

Ochrona dla sygnalisty zaczyna się, gdy zgłasza on naruszenie prawa, pod warunkiem, że miał uzasadnione podstawy sądzić, że to naruszenie jest prawdziwe.

Obowiązki pracodawców wobec sygnalistów

Pracodawcy zatrudniający co najmniej 50 osób muszą wprowadzić wewnętrzne procedury, które umożliwiają zgłaszanie naruszeń prawa. Oto najważniejsze kroki:

Stworzenie bezpiecznego kanału zgłaszania – zgłoszenia mogą być przekazywane pisemnie, ustnie lub elektronicznie.
Wyznaczenie odpowiedzialnej osoby – osoba ta musi być bezstronna i dbać o poufność zgłoszeń.
Prowadzenie rejestru zgłoszeń – każde zgłoszenie musi być wpisane do specjalnego rejestru.

Pracodawcy mają czas do 25 września 2024 r. na wprowadzenie procedur. Firmy, które tego nie zrobią, mogą być ukarane grzywną.

Zgłoszenia wewnętrzne i zewnętrzne

Sygnalista może zgłaszać naruszenia wewnętrznie, w ramach firmy albo zewnętrznie – do takich organów jak Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) czy inne publiczne instytucje. Zgłoszenie zewnętrzne można złożyć, jeśli firma nie reaguje lub naruszenie zagraża interesowi publicznemu.

Ochrona sygnalistów

Sygnaliści są chronieni przed działaniami odwetowymi. Co to oznacza? Pracodawca nie może:

Zwalniać sygnalisty,
Obniżać mu wynagrodzenia,
Pomijać przy awansach,
Stosować innych form niesprawiedliwego traktowania.

Jeśli sygnalista spotka się z działaniami odwetowymi, ma prawo do odszkodowania, które w 2023 r. wynosiło nie mniej niż 7155,48 zł. Pracodawca, który stosuje działania odwetowe, może zostać ukarany karą do 3 lat więzienia.

Kiedy sygnalista może ujawnić informacje publicznie?

Ujawnienie publiczne to ostateczność. Sygnalista może to zrobić, jeśli:

Wcześniejsze zgłoszenie zostało zignorowane,
Naruszenie stanowi zagrożenie dla interesu publicznego,
Obawia się, że jego zgłoszenie nie będzie poufne.

Kary za fałszywe zgłoszenia

Sygnaliści nie podlegają ochronie, jeśli świadomie zgłaszają nieprawdziwe informacje. W takim przypadku mogą zostać pozwani o odszkodowanie przez osoby, których fałszywe zgłoszenie dotyczy.

Sankcje karne dla pracodawców

Pracodawcy, którzy:

Utrudniają zgłoszenie sygnalisty,
Stosują działania odwetowe,
Ujawniają tożsamość sygnalisty,

mogą zostać ukarani grzywną lub karą do 3 lat pozbawienia wolności.

Zobacz wszystkie